Gökçe Kor Bıçakcı Avrupa Birliği projesi ile kirletici maddelerin giderimi araştırmasını Kanada’ya taşıyor

Araştırma projesini Boğaziçi Üniversitesi - Çevre Bilimleri Enstitüsü’nden Prof. Dr. Ayşen Erdinçler ve University of British Columbia - Bioreactor Technology Group lideri Prof. Dr. Çiğdem Eskicioğlu danışmanlığında gerçekleştirecek olan Dr. Kor Bıçakcı,  bursunun son 12 aylık döneminde ise çalışmalarına Boğaziçi Üniversitesi - Çevre Bilimleri Enstitüsü’nde devam edecek. Dr. Kor Bıçakcı’dan araştırması hakkında bilgi aldık.

Projenizin içeriğini, kapsamını ve hedeflerini kısaca özetleyebilir misiniz? İnsan ve çevre sağlığı açısından projenizin amaçları nelerdir?

Gökçe Kor Bıçakcı- Araştırmam hakkında bilgi vermeden önce, projemin yapı taşlarını oluşturan konulara kısaca değinmek isterim. Çevre bilincinin gelişmesiyle birlikte atıkların yeniden değerlendirilmesi, atıklardan enerji eldesi ve çevre dostu kaynaklar oluşturulması gün geçtikçe yaygınlaşıyor. Farklı birçok alanda olduğu gibi, evsel ve kentsel alanlarda kullanılmış suların ulaştığı atıksu arıtma tesislerinde de, farklı arıtma işlemleri sonucu arıtma çamuru olarak tanımlanan atıklar oluşmaktadır. Bu çamurlardaki patojenlerin varlığı, istenmeyen kokuların oluşması gibi insan sağlığını ve çevreyi tehdit eden problemleri azaltan arıtma yöntemlerinden biri olan anaerobik çamur çürütme prosesi, havasız ortamda mikroorganizmalar yardımıyla uygulanan yaygın ve ekonomik bir yöntem olarak biliniyor. Bu işlem sonrasında ham arıtma çamurundan biyokatı adı verilen çevre dostu bir ürün oluşurken, bir yandan da faydalı ve temiz enerji kaynağı olarak kullanılan biyogaz üretilmektedir.

Azot ve fosfor içeriği zengin olan bu biyokatıların gübre ya da toprak iyileştirici olarak kullanılması; özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde tercih edilen; ekonomik, sürdürülebilir ve çevre dostu bir yöntem olarak biliniyor. Fakat biyokatıların bünyesinde bulunan “öncelikli kirleticiler”, biyokatıların toprakta ve tarımda yararlı geri kullanımını engelleyerek, canlılar ve çevre açısından ciddi riskler oluşturuyor. Genellikle tarımsal, evsel ve endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan bu kirletici maddeler, günlük hayatta ilaçlar, hormon takviyeleri, böcek ilaçları, kişisel bakım ve temizlik ürünleri gibi birçok farklı ürünün içeriğinde karşımıza çıkıyor. Çevre Biyoteknolojisi alanındaki doktora çalışmam sırasında da, İstanbul Teknik Üniversitesi’nde ve University of British Columbia’da bir grup öncelikli kirleticinin arıtma çamurundan giderimi konusunda araştırmalar yapmıştım.

Çevre ve insan sağlığı açısından dünyaca önemi kabul edilen bu konudaki araştırmamı daha da ileriye taşımak amacıyla, Avrupa Birliği Ufuk 2020 Programı - Marie Skłodowska Curie Bireysel Araştırma Bursu (MSCA - Individual Fellowships)’na başvurdum. 2018 yılı çağrısı kapsamında yüzde 94.6’lık değerlendirme derecesiyle desteklenen araştırma projem, atıkların yeniden kullanımı için havasız çürütme prosesinde uygulanan yenilikçi ve enerji verimli radyo frekans (RF) ısıtma teknolojisi ile, öncelikli kirleticilerin arıtma çamurundan giderimini hedefliyor. Bu kirleticilerin arıtma çamurunda doğru ve hassas bir şekilde tespit edilmesi ve izlenmesi için, öncelikle ileri enstrümantal analiz yöntemleri kullanarak en uygun ölçüm metodunu geliştireceğim. Takip eden aşamalarda da, her insanın gündelik hayatta sıklıkla kullandığı, tıbbi ilaçlarda ve kişisel bakım ürünlerinde bulunan farklı birçok hedef kirletici ve onların olası dönüşüm ürünlerini arıtma çamurundan gidermeye çalışacağım.

Projenizin somut çıktıları neler olacak?

Bu proje sayesinde; hedef kirleticilerin arıtma çamuru ile çevreye yayılımı kontrol altına alınabilecek ve biyokatıların tarım ve arazi uygulamalarında güvenli bir şekilde kullanımı sağlanabilecektir. Bununla beraber,  University of British Columbia - Bioreactor Technology Group’daki araştırmalarda yüksek enerji verimliliğine sahip olduğu kanıtlanan yenilikçi radyo frekans çamur ısıtma teknolojisi ile arıtma çamurundan elde edilen net biyoenerji miktarı da arttırılıp, döngüsel ekonomiye fayda sağlanacaktır. Proje çıktılarını bilimsel yayınlar ile bilim insanları ve hedef odaklı özel etkinliklerle öğrenciler ile paylaşmayı hedefliyorum.

MSCA Bireysel Araştırma Bursu’nun sunduğu imkan sayesinde, alanında uzman ve dünyaca saygı duyulan bilim insanlarıyla da çalışma şansım olacak. Bu araştırma projesinde, Boğaziçi Üniversitesi - Çevre Bilimleri Enstitüsü’nden Prof. Dr. Ayşen Erdinçler ve University of British Columbia - Bioreactor Technology Group lideri Prof. Dr. Çiğdem Eskicioğlu danışmanlarım olarak bana destek olacaklar. Bu proje kıtalararası iş birliği, deneyim ve araştırma imkanı da sunuyor. Farklı bilim alanlarındaki teknoloji ve tekniklerin birarada kullanımıyla, farklı disiplinlerin ve araştırmacıların da birarada çalışmasına imkan tanıyacak. Kanada’dan Doç. Dr. Thomas Johnson (University of British Columbia - Electrical Engineering), Fransa’dan Dr. Hélène Carrère (National Institute for Agricultural Research - Laboratory of Environmental Biotechnology) ve Türkiye’den Prof. Dr. Emine Ubay Çokgör (İstanbul Teknik Üniversitesi - Çevre Mühendisliği Bölümü) de bu araştırma projesine destek olacaklar. Bu projede Boğaziçi Üniversitesi’nin proje ortağı olan University of British Columbia’da öğreneceğim yeni bilgilerle, ulusal ve uluslararası platformlarda, Boğaziçi Üniversitesi’nde Prof. Dr. Ayşen Erdinçler ile yeni disiplinlerarası projeler de geliştirmeyi planlıyorum.

Boğaziçi Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi’nin projenize olan desteğinden bahsedebilir misiniz?

Bu tür araştırma projelerinin hem başvuru hem de proje kabul edildikten sonrasındaki idari süreçlerinde teknoloji transfer ofislerinin desteği büyük önem taşıyor. Bu kapsamda Boğaziçi Üniversitesi Teknoloji Transfer Ofisi de benim her zaman yanımda olarak, değerli desteklerini verdi. Örneğin, proje önerimi hazırlama aşamasında Boğaziçi Üniversitesi’nin altyapı ve araştırma olanaklarını içeren bilgilerin temininde, proje kabulunden sonra da Avrupa Birliği Komisyonu ile imzalanan hibe sözleşmesinin ve Kanada ile imzalanan Ortaklık Anlaşmasının hazırlanması, finansal ve idari süreçlerin tanımlanması gibi birçok farklı alanda önemli katkılar sağladı.

Marie Skłodowska Curie Global Fellowship programı hakkında bilgi alabilir miyiz? Ne kadar süreyle yararlanacaksınız?

MSCA - Bireysel Araştırma Bursu tüm dünyadan deneyimli araştırmacılara uluslararası dolaşım imkanı sunarak kariyer gelişimlerini desteklemeyi, böylelikle de Türkiye’nin de parçası olduğu Avrupa Araştırma Alanının rekabetçiliğinin artırılmasını hedefliyor. Standart European Fellowships Panel’inden (EF-ST, Avrupa İçi Dolaşım) farklı olarak, Global Fellowships Panel’inde (GF); araştırmacılar Avrupa dışında yer alan bir ülkeye 12 ila 24 ay süre ile giderek bilimsel araştırmalarını gerçekleştirebiliyor. Bu süre tamamlandığında, araştırmacıların 12 ay süresince projelerine ev sahibi kurumlarında devam etmesi gerekiyor. 2018 çağrısında, MSCA - Bireysel Araştırma Bursu (EF-ST ve GF) koşullarını sağlayan toplam 8320 proje başvurusu olurken, bunlardan sadece 1108 tanesi destek almaya hak kazanmıştır.

Benim araştırma projem, Global Fellowships Panel’inde yer alıyor. Bu kapsamda, ilk 24 aylık sürede Kanada’da University of British Columbia’da çalışmalarımı yürüteceğim, son 12 aylık sürede ise Boğaziçi Üniversitesi’nde çalışmalarıma devam edeceğim.

01 Ağustos 2019 tarihinde başlayan projemin kısaltılmış ismi “RADIOFREPOLIS” olup, toplam bütçesi 242.709,12 Avro’dur. Araştırma ile ilgili ek bilgiler Avrupa Komisyonu Proje Bilgi Sistemi CORDIS’te (https://cordis.europa.eu/project/rcn/222846/factsheet/en) ve proje süresince güncel olarak proje internet sitesinde (http://www.radiofrepolis.com/) görüntülenebilir.